Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một trong những bước ngoặt vĩ đại nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Đã 80 năm trôi qua kể từ mùa thu lịch sử ấy, nhưng trong ký ức của những nhân chứng sống, những lão thành cách mạng từng được gặp Bác, được nghe kể chuyện về Bác, hoặc đã sống trong những năm tháng sục sôi khí thế cách mạng, những cảm xúc dường như vẫn còn nguyên vẹn. Những câu chuyện cũ năm nào vẫn được họ kể lại cho con cháu nghe không phải như một kỷ niệm đã qua, mà như một phần máu thịt, như hơi thở gắn với hai tiếng “Tổ quốc” và “Bác Hồ” bằng tất cả sự thiêng liêng và tin yêu.

Niềm tin vào Bác Hồ, vào lý tưởng cách mạng và con đường độc lập dân tộc mà Bác vạch ra đã trở thành điểm tựa tinh thần, là kim chỉ nam trong hành trình chiến đấu và hy sinh anh dũng của biết bao thế hệ người Việt Nam. Chính từ niềm tin mãnh liệt ấy, nhiều lão thành cách mạng, những người đã sống, chiến đấu và trưởng thành trong những năm tháng hào hùng, sục sôi của cách mạng vẫn không nguôi xúc động khi nhắc về Bác. Dẫu ký ức có thể chắp nối theo dòng thời gian, nhưng chưa bao giờ phai mờ. Bởi lẽ, đó là ký ức mang theo niềm tin lớn lao rằng dưới ngọn cờ của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, cách mạng nhất định thắng lợi, mở đường cho kỷ nguyên độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam.

Cụ Nguyễn Ngọc Đàm (SN 1922), nguyên Chủ tịch UBND tỉnh, là một trong những người may mắn, vinh dự nhiều lần được đón Bác Hồ về thăm và làm việc tại Quảng Ninh. Tuy không phải là một cây bút chuyên nghiệp, nhưng với tình cảm đặc biệt, sâu nặng dành cho Bác, cụ đã dồn hết tâm huyết ghi lại những ký ức thiêng liêng trong cuốn hồi ký “Những lần gặp Bác”. Trong đó, từng trang viết đều chất chứa sự trân trọng, xúc động khi kể lại những kỷ niệm, những lời căn dặn ân cần của Bác trong những lần Người về Quảng Ninh, cũng như khi cụ có dịp ra Hà Nội, được trực tiếp gặp gỡ, lắng nghe Bác nói chuyện.

Trong cuốn hồi ký “Những lần gặp Bác”, cụ Đàm đã ghi lại ấn tượng sâu sắc lần đầu tiên được gặp Bác Hồ tại Hội nghị đại biểu công nhân miền Bắc, tổ chức vào tháng 10/1945 tại Thủ đô Hà Nội khi cụ đang là công nhân Nhà máy Đúc gang Bạc Sơn (tỉnh Bắc Giang). Cụ viết: Hôm đó, Bác mặc bộ quần áo kaki đã bạc màu. Thấy Bác đến, cả hội nghị đứng dậy vỗ tay rất lâu…. Tại hội nghị, Bác đã nói về sự thành công của Cách mạng Tháng Tám, ta giành được độc lập và nay bắt đầu xây dựng lại đất nước. Bác nói đến những khó khăn hiện nay của nước nhà, về nhiệm vụ diệt giặc đói, giặc dốt, giặc xâm lăng... Cuối cùng Bác nói về vai trò làm chủ của nhân dân, đặc biệt là những anh, chị em công nhân. Đại ý Bác nói: Cách đây mấy hôm, các bạn còn là người làm thuê. Nay đã làm chủ xí nghiệp rồi, thì thái độ người làm chủ phải khác người làm thuê. Rồi Bác nói về trách nhiệm người làm chủ.

Đó cũng chính là vấn đề cụ Đàm thấm thía và nhớ sâu sắc nhất sau lần gặp Bác. Trong sách, cụ viết tiếp: Sau hội nghị, đoàn đại biểu chúng tôi đi nói chuyện với các xí nghiệp. Tôi cứ nguyên văn những câu nói của Bác, truyền đạt lại cho anh, chị em, đặc biệt là truyền đạt kỹ vấn đề làm chủ mà Bác đã nói rất kỹ trong hội nghị. Ai nghe cũng phấn khởi. Hồi đó, chính quyền ta mới thành lập còn nhiều khó khăn, lại lụt lội, đói kém. Nhưng được chỉ thị của Bác, mọi người đều đồng tâm hiệp lực giúp chính quyền giải quyết nhiều khó khăn, nhất là về đời sống. Và không khí thi đua làm ăn ở các xí nghiệp trong tỉnh cũng tấp nập, khác xưa rất nhiều. 

Những dòng hồi ức chân thực và xúc động ấy không chỉ ghi lại một thời khắc lịch sử đặc biệt, mà còn thể hiện rõ tầm ảnh hưởng lớn lao từ tư tưởng, lời nói và tình cảm của Bác đối với công nhân, giai cấp nòng cốt trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cuốn sách khép lại với những dòng tâm huyết đầy cảm động: “Tôi sẽ cố gắng thực hiện những điều Bác Dạy để Bác vui lòng và để xứng đáng với những lần vinh dự được gặp Bác. Và tôi nghĩ, đó là nguồn hạnh phúc nhất của con người được sống và hoạt động trong thời đại quang vinh: Thời đại Hồ Chí Minh bất diệt”.

Đó không chỉ là lời hứa của một người công nhân từng được gặp Bác, mà còn là mệnh lệnh từ trái tim, là ngọn lửa lý tưởng soi đường cho biết bao thế hệ công nhân Việt Nam noi theo, sống, lao động và cống hiến dưới ánh sáng tư tưởng của Người.        

Ở tuổi 95, sức khỏe đã yếu, ký ức không còn liền mạch, nhưng với cựu chiến binh Trần Trọng Tú (phường Cẩm Phả), những năm tháng tuổi đôi mươi được khoác lên mình chiếc áo của người lính Bộ đội Cụ Hồ, được chiến đấu vì độc lập dân tộc, vì lý tưởng cách mạng và đi theo con đường của Đảng và Bác Hồ đã chọn, là quãng đời ý nghĩa và đáng tự hào nhất.

Trong những ngày sôi sục của Cách mạng Tháng Tám, khắp các tỉnh thuộc vùng chiến khu Việt Bắc đều dấy lên khí thế cách mạng mạnh mẽ. Chính trong bầu không khí ấy, chàng thanh niên 16 tuổi Trần Trọng Tú đã sớm được giác ngộ, hăng hái tham gia các hoạt động cách mạng tại địa phương (tỉnh Thái Nguyên). Với vai trò là Đội trưởng Đội thanh niên cứu quốc, cụ tích cực cùng bộ đội đi tuyên truyền, cổ động nhân dân tin tưởng vào cách mạng, vào Đảng và Bác Hồ. Cụ kể: Những ngày đầu hoạt động, tôi chưa có cơ hội được gặp Bác nhưng qua lời kể của cán bộ, qua những trang tài liệu và các buổi sinh hoạt truyền đạt tư tưởng, hình ảnh Bác Hồ giản dị, gần gũi với tinh thần yêu nước, lý tưởng cách mạng sáng ngời đã trở thành nguồn động viên to lớn, là điểm tựa tinh thần giúp lớp thanh niên như chúng tôi thêm kiên định niềm tin vào con đường đã chọn. Đến sau này, khi đã 5 lần được gặp Bác, đặc biệt có dịp được nghe Bác nói chuyện tôi càng thấm thía sâu sắc lý tưởng cách mạng, không ngại gian khổ, sẵn sàng dấn thân chiến đấu vì độc lập tự do của dân tộc.

Suốt từ năm 1950-1954, cụ đã tham gia nhiều chiến dịch tại các tỉnh Lạng Sơn, Ninh Bình, Hòa Bình, Thái Nguyên. Trải qua rèn luyện và chiến đấu, cụ đã giữ chức Đại đội phó Đại đội 277, Tiểu đoàn 279 thuộc Trung đoàn 308, được góp công vào chiến thắng vang dội của Chiến dịch Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, khép lại cuộc kháng chiến chống Pháp trường kỳ gian khổ của dân tộc.

“Cả cuộc đời tôi, điều thiêng liêng và vững chắc nhất chính là niềm tin vào Bác Hồ, vào con đường cách mạng mà Bác đã chọn cho dân tộc. Từ những năm gian khổ trong kháng chiến hay đến khi đất nước giành được độc lập, trở về đời thường, tôi vẫn luôn giữ vững niềm tin ấy. Bởi tôi hiểu, làm người lính thời bình cũng phải gương mẫu như khi ở chiến trường, vẫn phải sống tử tế, trách nhiệm với gia đình, với xã hội, với quê hương. Niềm tin vào Đảng, vào Bác, vào lý tưởng cách mạng với tôi không bao giờ là chuyện nhất thời, mà là điều theo suốt cả cuộc đời” - Cụ Tú bộc bạch. 

Dù không trực tiếp tham gia Cách mạng tháng Tám, song được sống và trải qua những ngày tháng lịch sử cùng quê hương, đất nước, từng có cơ duyên được gặp Bác những năm sau này, đối với mỗi nhân chứng lịch sử đó là niềm tự hào lớn lao, nuôi dưỡng tình yêu nước thêm nồng nàn, son sắt, thủy chung.

Ông Mai Hữu Phần (phường Cẩm Phả) cũng đã từng vinh dự được gặp Bác Hồ vào tháng 3/1959 nhân dịp Bác về thăm mỏ than Đèo Nai. Năm nay đã ngoài 90 tuổi, nhưng câu chuyện được gặp Bác lúc nào cũng được ông kể lại bằng tất cả sự trân trọng, tỉ mỉ và xúc động. Ông kể: Những ngày Cách mạng Tháng Tám diễn ra, tôi mới chỉ là một cậu bé 10 tuổi ở quê nhà Nam Định (nay là Ninh Bình), nhưng cũng đã được tham gia làm liên lạc, đưa tin cho cán bộ cách mạng. Trong ký ức của tôi, ngày Quốc khánh 2/9, nhân dân được nhìn thấy Bác, nghe Bác đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình ai cũng vô cùng phấn khởi, nêu cao quyết tâm chống giặc, đi theo cách mạng tại địa phương.

Năm 1951, ông rời quê ra Vùng mỏ và đến năm 1959, ông được gặp Bác Hồ nhân dịp Bác về thăm mỏ Đèo Nai. Từ lúc còn là cậu bé 15 tuổi đưa cơm vào mỏ, trở thành công nhân mỏ sau ngày tiếp quản, tham gia công cuộc khôi phục sản xuất và trưởng thành trong các phong trào thi đua lao động sản xuất, trở thành người cán bộ công đoàn, ông Phần vẫn luôn khắc ghi lời Bác dạy, coi đó là hành trang quý giá để ông nâng niu, trân trọng, mang theo suốt cuộc đời.

“Lên thăm mỏ, đi đến đâu, gặp ai, Bác đều căn dặn ân cần, thăm hỏi, động viên, tiếp thêm động lực cho anh em cố gắng phấn đấu. Cũng sau lần đón Bác về thăm ấy, phong trào thi đua lao động sản xuất trong toàn mỏ Đèo Nai ngày càng sôi nổi và liên tục đạt được nhiều thành tích cao. Từ khi gặp Bác, tôi luôn tâm niệm giữ cho mình 8 chữ: Cần, kiệm, liêm, chính, chí, công, vô tư. Và chỉ một lần gặp Bác ấy có lẽ sẽ quý giá hơn biết bao bài học lý thuyết về lối sống, đạo đức, phong cách của Bác hôm nay. Tôi luôn tin rằng, thế hệ hôm nay và mai sau phải tiếp tục giữ gìn ngọn lửa cách mạng ấy, không chỉ bằng lời kể, mà bằng hành động cụ thể, bằng sự tử tế, trách nhiệm và lòng yêu nước trong mỗi công việc hằng ngày” - ông nhắn gửi.

Dù ở thế hệ đi trước như ông Phần hay thế hệ sau, thì chỉ một lần được gặp Bác cũng đủ trở thành nguồn động viên lớn lao, hun đúc trong mỗi người một niềm tin sâu sắc, một tình yêu nước nồng nàn, để từ đó suốt đời sống, làm việc và cống hiến theo tấm gương Bác Hồ vĩ đại. Ông Hoàng Xuân Trường (phường Uông Bí), cựu cán bộ Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí, năm nay đã bước sang tuổi 85, có cơ hội được gặp Bác khi nhân dân Uông Bí được đón Bác về chúc Tết Ất Tỵ năm 1965. Đó là lần thứ 9 cũng là lần cuối cùng Bác về thăm Quảng Ninh.

“Hôm ấy, tôi vinh dự được làm phiên dịch cho các chuyên gia nước bạn trong sự kiện đặc biệt Bác về thăm Uông Bí. Có lẽ, không chỉ riêng tôi mà bất kỳ ai từng được gặp Bác đều không thể nào quên cảm giác xúc động nghẹn ngào. Hình ảnh Bác giản dị, bộ quần áo kaki đã bạc màu và đôi dép cao su mộc mạc, thân thương. Ánh mắt hiền từ, nụ cười nhân hậu của Người như lan tỏa một tình yêu thương bao la, khiến ai cũng thấy ấm lòng” - ông xúc động nhớ lại.

Từ khoảnh khắc thiêng liêng ấy, hình ảnh Bác đã trở thành ánh sáng soi đường cho ông Trường trong suốt hành trình công tác và cuộc sống. Mỗi lời nói, việc làm, ông đều tự nhắc mình sống giản dị, khiêm nhường, tận tâm và có trách nhiệm đúng như phong cách của Bác. Dù đã nghỉ công tác, với tinh thần người đảng viên, ông vẫn miệt mài lan tỏa những câu chuyện đời thường mà sâu sắc về Bác tới con cháu, nhân dân địa phương qua từng trang sổ tay ghi chép, từng kỷ vật sưu tầm được nâng niu cất giữ như báu vật trong trái tim mình.

Ký ức hào hùng của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và Quốc khánh 2/9 vẫn vang vọng trong từng nhịp sống hôm nay như ngọn lửa thiêng liêng được thắp lên từ lý tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Những lời Bác dạy năm xưa, những lần gặp gỡ đầy xúc động, những hình ảnh mộc mạc, gần gũi của Người vẫn còn in đậm trong tâm trí các lão thành cách mạng, những nhân chứng lịch sử và tiếp tục được trân trọng gìn giữ, kể lại cho thế hệ mai sau như một dòng chảy ký ức không bao giờ vơi cạn, là minh chứng cho niềm tin son sắt của nhân dân, của cả dân tộc vào Đảng, vào Bác. Từ khúc tráng ca ấy, bài học lớn lao về tinh thần đại đoàn kết, về lòng yêu nước, ý chí độc lập và khát vọng làm chủ vận mệnh dân tộc đã trở thành giá trị cốt lõi, bền vững trong hành trình phát triển đất nước. Đối với Quảng Ninh, nơi từng được Bác dành nhiều tình cảm, sự quan tâm đặc biệt đó là nguồn động lực để thế hệ hôm nay tiếp bước cha anh, tiếp tục viết tiếp những trang sử vẻ vang, vững vàng cùng cả nước bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc.