Tại Quảng Ninh, kho tàng di sản văn hóa phi vật thể như một vùng trầm tích đa dạng, phong phú, hấp dẫn, giàu bản sắc, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, những di sản ấy đã góp phần định hình nên diện mạo và bề dày truyền thống văn hóa của vùng đất Quảng Ninh, được các thế hệ lưu giữ, làm giàu và phát huy.
Nằm ở địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc, Quảng Ninh được ví như “nước Việt Nam thu nhỏ” với những giá trị riêng biệt; nơi có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, có đường bờ biển trải dài, lưu giữ giá trị nổi bật của di sản, kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long; nơi Đức vua Trần Nhân Tông hoá Phật, phát tích của thiền phái Trúc Lâm; nơi hội tụ của 22 dân tộc anh em cùng sinh sống với những bản sắc văn hoá độc đáo.
Quảng Ninh là tỉnh có truyền thống lịch sử, văn hoá lâu đời. Từ dấu ấn văn hoá biển đảo, văn hoá công nhân mỏ với truyền thống "Kỷ luật - Đồng tâm" đến những giá trị văn hoá đặc trưng riêng của các dân tộc, tất cả những yếu tố đó đã góp phần tạo nên các giá trị văn hoá đặc sắc của vùng đất, con người Quảng Ninh, là nguồn tài nguyên vô giá tạo động lực cho tỉnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững.
Ngày 9/3/2018, BCH Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh với mục tiêu xây dựng con người Quảng Ninh với các đặc trưng: Năng động, sáng tạo, hào sảng, lành mạnh, thân thiện, văn minh. Đặc biệt là phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực quan trọng để xây dựng và phát triển Quảng Ninh với các đặc trưng: Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Nhân dân hạnh phúc.
Được coi như là "nước Việt Nam thu nhỏ", Quảng Ninh thời gian qua đã có sự phát triển nhanh, mạnh mẽ về phát triển kinh tế. Tuy nhiên, điều đó cũng kéo theo những ảnh hưởng, áp lực tới việc phát huy các giá trị văn hoá, con người hướng tới phát triển bền vững trong thời gian tới.
Ngày 26/9/2023, Tỉnh uỷ Quảng Ninh phối hợp với Tạp chí Cộng sản tổ chức hội thảo khoa học “Quảng Ninh nhận diện và phát huy các giá trị văn hóa, con người, tạo nguồn lực cho phát triển nhanh, bền vững” với gần 80 tham luận của các chuyên gia, nhà nghiên cứu văn hóa, đại diện lãnh đạo các sở, ngành, địa phương. Nhân dịp này, Trung tâm Truyền thông tỉnh xin trích lược một số ý kiến tham luận của các đại biểu gửi tới hội nghị lần này.
Về với Quảng Ninh, ngoài tham quan các điểm đến và trải nghiệm các sản phẩm du lịch đã nổi tiếng, cuối tuần từ 28 - 30/7/2023, bạn có thể đến tham quan và hòa mình vào các hoạt động văn hóa thể thao tại một số địa phương trong tỉnh như: Hạ Long, Tiên Yên, Đầm Hà.
Năm 2024, sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa con người Quảng Ninh được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm chỉ đạo và đã gặt hái được nhiều trái ngọt, là cơ sở nền tảng để kỳ vọng vào một năm mới 2025 với nhiều khởi sắc hơn nữa.
Tối 12/11, tại Cung Quy hoạch, Hội chợ và triển lãm tỉnh (TP Hạ Long), Sở Văn hóa và Thể thao đã bế mạc, công diễn và trao giải “Liên hoan văn nghệ các nhà văn hóa thôn - khu phố văn hóa tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh năm 2021”.
Theo thông lệ hằng năm, cứ mỗi dịp đầu tháng 6 âm lịch, trước khi bước vào gieo cấy vụ mùa, người dân và du khách khắp nơi nô nức đổ về vùng đảo Hà Nam của TX Quảng Yên tham dự Lễ hội xuống đồng. Đây là một trong những hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch đặc sắc đã có từ lâu đời trong đời sống sinh hoạt của người dân vùng đảo Hà Nam nhằm biểu thị lòng biết ơn đối với các vị Thần Nông và Thành Hoàng làng phù hộ cho mùa màng tốt tươi, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.
Từ trong truyền thống đến cuộc sống xã hội hiện đại, “xã hội văn minh” trở thành một giá trị của tỉnh Quảng Ninh, tiếp tục được xây dựng, không chỉ là văn minh xã hội mà mở rộng ra trên nhiều lĩnh vực: văn minh chính trị, văn minh kinh tế, văn minh sinh thái, thể hiện quan điểm và tư tưởng phát triển luôn hướng tới các giá trị chân-thiện-mỹ, lấy người dân làm trung tâm trong mọi quyết sách của Quảng Ninh, trở thành nguồn sức mạnh nội sinh, nguồn lực vô hạn cho sự phát triển.
Đến với vùng đảo Hà Nam những ngày đầu xuân, chúng ta sẽ thấy không khí náo nhiệt, rộn ràng ở khắp đường làng, ngõ xóm. Bởi người dân nơi đây đang hồ hởi chuẩn bị cho Lễ hội Tiên Công, lễ hội có tục rước người độc đáo đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội được người dân vùng đảo Hà Nam gìn giữ và phát huy từ bao đời nay nhằm tạ ơn 17 vị tổ tiên của mình, những người đầu tiên đến khai hoang lập ấp, tạo thành vùng dân cư trù phú như ngày nay.
Văn hóa Quảng Ninh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc mang đậm tính đặc trưng của sự hội nhập và phát triển. Quảng Ninh đang nỗ lực xây dựng và phát triển văn hóa tỉnh trong bối cảnh mới, thúc đẩy sự sáng tạo từ cộng đồng và tăng cường hợp tác quốc tế. Điều này phản ánh tầm nhìn chiến lược của tỉnh, phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc để góp phần vào sự phát triển chung của dân tộc trong kỷ nguyên mới.
