Quần thể di tích danh thắng Yên Tử gắn liền với cuộc đời, tư tưởng của Phật hoàng Trần Nhân Tông, là nơi ra đời Thiền phái Trúc Lâm, đánh dấu trang sử mới của phật giáo Đại Việt. Yên Tử là một kho báu về lịch sử và văn hóa đặc biệt của Việt Nam. Trong dòng chảy thời gian, những giá trị nổi bật của Yên Tử vẫn còn mãi, không thể phai mờ.
Chùa Hoa Yên có tên cũ là chùa Vân Yên, dân gian thường gọi là chùa Cả, chùa Chính hay chùa Yên Tử. Chùa Hoa Yên là ngôi chùa to và đẹp nhất trong khu di tích danh thắng Yên Tử. Đây là nơi đức vua Trần Nhân Tông đã xuất gia và sau đó lập ra Thiền phái riêng mà ngày nay mọi người vẫn gọi là Thiền phái Trúc Lâm.
Phật giáo Trúc Lâm được sáng lập bởi Phật hoàng Trần Nhân Tông, ra đời và phát triển cực thịnh cách đây hơn 7 thế kỷ dưới triều Trần. Thông qua các kết quả nghiên cứu văn hóa, lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật, đặc biệt là khảo cổ học cho thấy Phật giáo Trúc Lâm đã để lại một kho tàng đồ sộ cả về di sản văn hóa vật thể lẫn phi vật thể; đây là tài sản văn hóa tinh thần vô cùng quý báu, đồng hành với lịch sử văn hóa dân tộc cho hôm nay và cả mai sau.
