Theo cơ quan chuyên môn, hiện nay cả nước vẫn còn 45 tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính khi sinh (tỷ lệ trẻ trai/trẻ gái) gia tăng và ở mức cao. Cụ thể, tỷ lệ sinh ra giữa trẻ trai và trẻ gái là 120,2/100, thậm chí có khi lên tới 148,4 trẻ trai/100 trẻ gái. Đây là những con số được Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) đưa ra sau 1 năm triển khai Đề án kiểm soát mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh giai đoạn 2016-2025...
Một khảo sát mới đây của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho thấy, cả nước có 10 tỉnh, thành phố có tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh cao nhất, trong đó có Quảng Ninh. Các tỉnh, thành phố khác là: Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Nam Định, Hòa Bình, Hải Phòng, Vĩnh Phúc và Quảng Ngãi.
Nghiên cứu của Vụ Thống kê dân số và lao động (Tổng cục Thống kê) cũng chỉ ra rằng, tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Theo đó, tỷ số này gia tăng ở 4 vùng là trung du và miền núi phía Bắc, Đồng bằng sông Hồng, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt tại khu vực trung du và miền núi phía Bắc đã tăng từ 108,5 lên 116,1 trẻ trai/100 trẻ gái; trong khi đó ở khu vực Bắc Trung Bộ, duyên hải miền Trung và Đông Nam Bộ lại giảm từ 109,7 xuống 105,5 trẻ trai/100 trẻ gái...
Lý giải về việc mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh ở mức cao, các chuyên gia cho rằng nguyên nhân chính là do nhiều gia đình vẫn còn tư tưởng phong kiến trọng nam, khinh nữ, muốn có con trai để nối dõi tông đường. Đặc biệt, với các cặp vợ chồng chưa có con trai, tỷ lệ này tăng ở mức quá cao (148,4/100)...
Thực tế đã cho thấy, hệ lụy của tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh đối với xã hội là rất đáng lo ngại, khi trong xã hội thừa nam, thiếu nữ, nhất là thiếu ở độ tuổi kết hôn. Khi đó nam giới sẽ khó lấy được vợ hoặc không thể kết hôn. Từ đó dẫn đến thay đổi cấu trúc dân số, tan vỡ cấu trúc gia đình, tỷ lệ ly hôn, tái hôn của phụ nữ tăng cao, kéo theo đó là những vấn đề tiêu cực như gây mất an ninh trật tự, tăng tệ nạn mại dâm, nhiễm HIV/AIDS, nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em, tăng bạo hành gia đình và bất bình đẳng giới...
Vì vậy, vấn đề cấp thiết hiện nay là phải kéo giảm, cải thiện tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh về mức bình thường (từ 103 đến 107 bé trai/100 bé gái). Để làm được điều này, điều quan trọng bậc nhất là phải làm thay đổi, chuyển biến trong nhận thức của người dân, các hộ gia đình. Đặc biệt là phải xóa bỏ được tư tưởng trọng nam, khinh nữ, có con trai để nối dõi tông đường, làm trụ cột trong lao động sản xuất. Cùng với đó là phải đảm bảo sự bình đẳng, công bằng giữa nam và nữ; tạo điều kiện để phụ nữ khẳng định được vai trò, vị trí của mình trong xã hội cũng như trong từng gia đình; không phân biệt đối xử trong đề bạt, bổ nhiệm cán bộ, trong thực hiện các nhiệm vụ, chức trách giữa nam và nữ...
Để nhận thức của người dân chuyển biến nhanh và mang lại hiệu quả, cần phải tăng cường, chú trọng hơn nữa công tác truyền thông, giáo dục. Bên cạnh đó cũng cần phải xử lý nghiêm, kịp thời các cá nhân, tập thể vi phạm quy định về việc xác định giới tính thai nhi khi thực hiện các dịch vụ y tế. Thực tế ở Việt Nam, từ năm 2004 đã có quy định về nghiêm cấm việc bác sĩ tiết lộ giới tính thai nhi khi tiến hành siêu âm, bắt mạch cho phụ nữ mang thai. Nếu vi phạm có thể bị tước giấy phép hành nghề hoặc bị phạt tiền. Tuy nhiên, lâu nay chưa thấy ngành y tế công bố bệnh viện, phòng khám hay cá nhân nào bị xử lý, trong khi những vi phạm này diễn ra khá phổ biến. Vì vậy, cần phải siết chặt quản lý đối với công tác này, đặc biệt cần có biện pháp để phát hiện các vi phạm, làm cơ sở cho việc áp dụng các chế tài xử lý...
Kinh nghiệm ở một số nước trên thế giới, trong đó có Hàn Quốc - một quốc gia trước đây cũng có sự quá đề cao việc sinh con trai, nhất là khi tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh/trẻ em cao - thì để thay đổi suy nghĩ, hành động của người dân, Hàn Quốc đã thực hiện nhiều chiến dịch truyền thông và giáo dục mạnh mẽ. Đồng thời có quy định về các dịch vụ y tế có mục đích đọc, xác định giới tính thai nhi và với các trường hợp vi phạm có thể bị xử lý như rút giấy phép, hoặc phạt tiền rất nặng (100 ngàn USD). Còn ở Trung Quốc, nếu vi phạm, bên cạnh việc bị tước giấy phép, có thể còn phải ở tù đối với trường hợp nghiêm trọng...
Thanh Tùng