Ngày 16-6, tại Hà Nội, Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam, tạp chí chuyên ngành của thợ mỏ, kỷ niệm 20 năm ngày thành lập và đón phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động hạng Ba.
Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam có ngọn nguồn không chỉ 20 năm. Ngược dòng lịch sử, có một giai đoạn tại Quảng Ninh vừa có Báo Quảng Ninh vừa có tờ tin Vùng Mỏ, tờ tin của đội ngũ thợ mỏ Quảng Ninh.
Thực hiện hợp nhất tỉnh Hải Ninh với khu Hồng Quảng, ngày 31-12-1963, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Quảng Ninh có Quyết nghị số 03-NQ/TU “Về việc đổi tên tờ báo Vùng Mỏ”. Trong đó, Điều 1: “Đổi tên tờ báo Vùng Mỏ - cơ quan của Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) khu Hồng Quảng thành Quảng Ninh - cơ quan của Đảng bộ Đảng lao động Việt Nam tỉnh Quảng Ninh”. Điều 2: “Ban Giám đốc Công ty Than Hòn Gai (nay là Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam) trong điều kiện có kinh phí, có biên chế riêng thì có thể ra tờ tin riêng lấy tên Vùng Mỏ. (Trong khi Ban Giám đốc Công ty Than Hòn Gai chưa ra tờ tin riêng, Báo Quảng Ninh có trách nhiệm ra phụ trương để phục vụ kịp thời phong trào sản xuất công nghiệp trong tỉnh)”.
Thực hiện quyết nghị trên, tờ tin Vùng Mỏ đã ra đời, mỗi tuần phát hành một số. Ban đầu tờ tin Vùng Mỏ có các nhà báo Nguyễn Ngọc Chánh, Hoàng Quốc Hải, Công Vượng, Nguyễn Đức Long, Lê Hồng Phước; sau có các nhà báo Trần Mạnh Trử, Nguyễn Thị Ngọc Tú (vợ của Nguyễn Ngọc Chánh), Văn Chư… Khi chụp ảnh tên phi công Anvaret, phi công đầu tiên bị bắt trong trận 5-8-1964, nhà báo Công Vượng khi ấy là phóng viên tờ tin Vùng Mỏ của ngành Than chứ chưa về Báo Quảng Ninh công tác. Nữ nhà văn, nhà báo Nguyễn Thị Thu Huệ, con của nhà báo Nguyễn Ngọc Chánh và nhà báo, nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Tú ra đời tại Khe Hùm, phường Hà Phong, TP Hạ Long. Đây là nơi cơ quan của ngành Than sơ tán trong thời kỳ máy bay Mỹ bắn phá.
Đến năm 1968, tờ tin Vùng Mỏ của ngành Than lại sáp nhập về Báo Quảng Ninh. Có thể coi tờ tin Vùng Mỏ này là ấn phẩm tiền thân của Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam. Và cũng chỉ riêng lĩnh vực thông tin, tuyên truyền đã thấy rõ mối quan hệ mật thiết giữa sự nghiệp phát triển chung của tỉnh với sự nghiệp của ngành Than.
Khi tờ tin Vùng Mỏ sáp nhập về Báo Quảng Ninh, thông tin, tuyên truyền về công nghiệp được đẩy mạnh. Đội ngũ những nhà báo của Báo Quảng Ninh được bổ sung từ chính đội ngũ thợ mỏ: Đỗ Kha, Vũ Điều, Trần Ngọc Tảo, Tô Ngọc Hiến… Rồi chính từ Báo Quảng Ninh đã bổ sung cho Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam những cán bộ chủ chốt: Nguyễn Kim Phượng, Nguyễn Hùng, Trần Giang Nam.
Cả Báo Quảng Ninh và Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam chung ngọn nguồn báo chí cách mạng: Báo Than.
Những năm 1927-1928, Tổng bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam, chủ trương đưa một số đảng viên ra Vùng mỏ vừa vô sản hoá vừa gây dựng cơ sở đảng, vận động quần chúng làm cách mạng. Cuối năm 1928, nhóm đảng viên từ Hải Phòng, Thái Bình ra Cẩm Phả, Cửa Ông đã tập hợp thành lập chi bộ để tổ chức hoạt động và quyết định ra tờ báo lấy tên là Than để tuyên truyền, giác ngộ cách mạng cho thợ mỏ. Báo Than đầu tiên này phát hành được gần một năm thì dừng, do mật thám Pháp truy lùng ráo riết các chiến sĩ cách mạng. Ngày 23-2-1930, Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Quảng Ninh được thành lập tại Mạo Khê và quyết định ra báo và lại lấy tên Báo Than.
Đội ngũ những người làm báo Quảng Ninh và cả đội ngũ làm Tạp chí Than - Khoáng sản Việt Nam chúng ta tự hào về những chiến sĩ cách mạng - nhà báo thắp lên ngọn lửa Báo Than. Trong dịp kỷ niệm 90 năm Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam này, trong chúng ta lại vang lên lời ca từ một bài hát của đồng nghiệp Ngô Tiến Cảnh: “Lửa Báo Than sáng niềm tin thợ mỏ. Sáng trong tim người làm báo Quảng Ninh…”.
Nguyên Đan