Trận mưa lụt lịch sử năm 2015 và trận mưa lớn vừa mới xảy ra vào ngày 5-7, đã lộ diện và cho thấy sự bất cập, yếu kém, thiếu khoa học của hệ thống tiêu thoát nước mặt hiện nay, trong các khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh nói chung, đặc biệt là ở các thành phố Hạ Long, Cẩm Phả nói riêng - nơi đông dân cư và có tốc độ đô thị hoá nhanh.
Thực tế là cứ sau các trận mưa lớn, kéo dài là tình trạng ngập lụt cả trên diện rộng và cục bộ lại diễn ra ở các khu vực đô thị. Có những khu dân cư bị ngập lụt nghiêm trọng, nước dâng cao từ 1-2m, nhấn chìm, phá hỏng nhiều tài sản của người dân. Nhiều đoạn đường quốc lộ, đường dân sinh trong các đô thị nước cũng dâng cao từ 20-50cm, kèm theo bùn đất bồi lấp, gây ách tắc, trở ngại và tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến TNGT cho các phương tiện và người dân tham gia giao thông…
Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng cứ mưa là ngập ở các đô thị là do sự bất cập, thiếu đồng bộ, không khoa học trong quy hoạch, thiết kế hệ thống tiêu thoát nước từ nhiều năm qua. Nhiều tuyến cống được đầu tư, xây dựng cách đây đã hàng chục năm, khi mật độ dân cư còn thưa thớt, lưu lượng dòng chảy còn nhỏ, thì đến nay gần như vẫn y nguyên. Trong khi đó lòng cống thường xuyên bị bồi lắng, thu hẹp bởi đất đá, cát sỏi trôi theo dòng nước. Cộng thêm vào đó là lượng chất thải, rác thải của những hộ gia đình, người dân kém ý thức hàng ngày đổ xuống các mương, cống thoát cũng khiến cho việc tiêu thoát nước không được thông thoáng, gây ứ nghẽn dòng chảy. Đặc biệt, khi quy hoạch xây dựng các công trình, dự án ở phía hạ lưu cốt nền thường cao hơn phía thượng lưu nên gây ứ đọng nước, ngập lụt trên diện rộng ở nhiều khu vực. Bên cạnh đó, những năm qua, hoạt động san gạt đất tạo mặt bằng của một số dự án trên đồi cao cũng là tác nhân gây xói lở, sạt trượt đất đá, cát sỏi xuống các khu dân cư ở phía dưới. Trong khi đó, các biện pháp phòng, chống ngập lụt, khắc phục ô nhiễm môi trường, nạo vét khơi thông dòng chảy của các chủ đầu tư, đơn vị thi công, chính quyền địa phương được triển khai một cách hình thức, chiếu lệ cho có, không theo quy chuẩn… Hệ lụy của cách làm thiếu trách nhiệm, vô cảm đó; cộng với việc chậm được đầu tư, nâng cấp, cải tạo nên phần lớn hệ thống cống rãnh hiện nay trong các khu đô thị, thành phố không đáp ứng được yêu cầu tiêu thoát nước mặt khi có mưa to kéo dài…
Minh chứng rõ nhất cho sự bất cập này là sự tái diễn tình trạng ngập lụt trong nhiều năm nay ở các khu dân cư thuộc tổ 1, khu 7A, phường Hồng Hải; khu 3, phường Cao Thắng; đoạn Quốc lộ 18 đi qua Khu công nghiệp Cái Lân; khu vực hồ điều hoà, phường Yết Kiêu v.v..
Từ việc xác định rõ nguyên nhân dẫn đến tình trạng ngập lụt trên diện rộng ở các thành phố, đô thị trên địa bàn sau trận mưa lịch sử năm 2015, chủ trương của tỉnh là ưu tiên dành nguồn lực từ ngân sách để các địa phương đầu tư, nâng cấp, cải tạo hệ thống tiêu thoát nước, trước hết là tại các khu vực xung yếu, điểm nóng về ngập lụt. Không biết việc thực hiện chủ trương này của các địa phương như thế nào, mà mặc dù đã sau gần một năm, tình trạng ngập lụt vẫn tái diễn như những năm trước, thậm chí có điểm, có nơi còn nghiêm trọng hơn…
Liên quan đến những bất cập, hiệu quả kém của các công trình tiêu thoát nước trên địa bàn, trong quá trình đi kiểm tra tình hình mưa lụt và khắc phục hậu quả của trận mưa xảy ra vào ngày 5-7 mới đây ở một số khu vực thuộc TP Hạ Long, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh đã yêu cầu lãnh đạo thành phố chỉ đạo các phường tổ chức khơi thông hệ thống cống rãnh trên toàn địa bàn. Về những ảnh hưởng của dự án FLC đối với các hộ dân cư phía dưới, thành phố yêu cầu chủ đầu tư dừng thi công, tập trung xúc dọn, khơi thông dòng chảy và phải có biện pháp thi công hợp lý, cải tạo lại hệ thống thoát nước liên quan; hạn chế tình trạng đất cát trôi xuống khu dân cư, gây ngập lụt. Đối với khu vực nút giao thông vào cảng Cái Lân, do là vị trí trũng, các cống thoát nhỏ, hay bị tắc, thành phố phối hợp với Sở GT-VT xây dựng phương án thay thế ngay hệ thống thoát nước ở đây…
Từ sự chỉ đạo của đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh ở một số khu vực cụ thể trên địa bàn TP Hạ Long, cho thấy việc khơi thông, cải tạo, thay thế hệ thống tiêu thoát nước không đảm bảo yêu cầu là rất cấp thiết, cần làm ngay. Có như vậy mới không còn tái diễn tình trạng ngập lụt như đã từng xảy ra mỗi khi có mưa lớn, kéo dài…
Thanh Tùng