Cuối năm 2016 Sở Kế hoạch và Đầu tư báo cáo tổng số nợ xây dựng cơ bản (XDCB) của toàn tỉnh còn 706,182 tỷ đồng, tuy nhiên sau khi có kết luận của Kiểm toán Nhà nước Khu vực VI và chỉ đạo của đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh, tháng 5-2017, Sở đã trực tiếp làm việc với UBND các địa phương, các chủ đầu tư tiến hành rà soát, xác định lại thì số nợ đọng về XDCB đều tăng so với báo cáo trước đây của các chủ đầu tư. Cụ thể, tổng số nợ XDCB hết năm 2016 còn lại là 1.204,29 tỷ đồng, tăng 498,108 tỷ đồng. Tổng số nợ XDCB đến hết quý II/2017 còn lại là 673,349 tỷ đồng, tăng 184,687 tỷ đồng so với số nợ quý I/2017 Sở đã báo cáo UBND tỉnh.
Thảo luận tại cuộc họp giao ban công tác xây dựng quý II vừa qua cho thấy, công tác quản lý vốn đầu tư XDCB tại nhiều chủ đầu tư còn lỏng lẻo, tình trạng thi công vượt kế hoạch vốn đã bố trí diễn ra phổ biến ở cả khối tỉnh và khối huyện. Đặc biệt là công tác quản lý vốn đầu tư của cấp xã ở một số địa phương chưa tốt, nhiều khoản nợ đọng XDCB cấp xã chỉ được xác định chính xác thông qua thanh, kiểm tra. Công tác giám sát, quản lý của người đứng đầu đơn vị nhiều nơi chưa thực hiện tốt, dẫn tới tình trạng vẫn khởi công các dự án, phát sinh nợ đọng XDCB trong khi không thanh toán nợ đọng theo lộ trình đã cam kết khi đề xuất khởi công mới.
Nhiều chủ đầu tư, đặc biệt ở khối huyện báo cáo số nợ chưa đúng do hiểu chưa chính xác về nợ đọng, tính toán chưa đúng và tổng hợp thiếu nợ đọng XDCB dẫn tới tình trạng chênh lệch lớn về số nợ đọng XDCB sau khi làm việc với Sở Kế hoạch và Đầu tư. Đến quý II/2017 vẫn còn một số địa phương tiếp tục điều chỉnh tăng số nợ đọng XDCB năm 2016, xác định chưa đúng nợ đọng XDCB, nợ đọng XDCB không đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của số liệu báo cáo. Cũng theo phân tích tại cuộc họp có tình trạng giấu nợ do các chủ đầu tư không báo cáo nợ, nhưng vẫn đề xuất bố trí vốn các dự án sau khi quyết toán.
Nợ đọng XDCB tạo áp lực rất lớn đối với việc cân đối ngân sách các cấp, nhất là ở cấp tỉnh và cấp huyện. Trước đây do nhu cầu đầu tư kết cấu hạ tầng lớn, nên nhiều dự án được quyết định đầu tư nhưng khả năng cân đối nguồn vốn có hạn, dẫn đến đầu tư dàn trải, phân tán, kế hoạch đầu tư bị cắt khúc ra từng năm, hiệu quả đầu tư kém. Tình trạng thi công vượt quá vốn kế hoạch được giao, gây nợ đọng XDCB quá mức, áp lực lớn đến cân đối ngân sách của các cấp.
Từ năm 2011 thực hiện Chỉ thị 1792 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và vốn trái phiếu Chính phủ, tình trạng nợ đọng XDCB đã từng bước được kiềm chế. Tuy nhiên, do sợ bị phê bình, sợ tỉnh không cho phép khởi công công trình mới nên xảy ra tình trạng giấu nợ XDCB ở một số chủ đầu tư. Để khắc phục tình trạng này, theo đề nghị của Sở Kế hoạch và Đầu tư, các chủ đầu tư và UBND các huyện, thị xã, thành phố phải xác định chính xác số nợ đọng XDCB, tránh tình trạng các dự án đã có quyết toán được duyệt hoặc đã trình thẩm tra quyết toán nhưng không có trong báo cáo nợ đọng XDCB.
Và để không giấu nợ phải kiểm điểm trách nhiệm các chủ đầu tư báo cáo không đầy đủ hoặc không báo cáo định kỳ tình hình nợ đọng XDCB theo quy định để kịp thời đề xuất bố trí vốn thanh toán nợ đọng XDCB, nhất là phần nợ đọng đã được xác định chính xác qua công tác quyết toán dự án. UBND các địa phương cần giám sát chặt chẽ tình hình nợ đọng XDCB các xã, phường; chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh nếu đồng ý cho các xã, phường khởi công mới, trong khi vẫn còn nợ đọng XDCB.
Luật Đầu tư công đã được triển khai thực hiện, các chủ đầu tư phải gắn trách nhiệm cụ thể trong việc ra quyết định đầu tư các công trình, dự án từ nguồn vốn ngân sách, quan điểm chỉ đạo của tỉnh là kiên quyết không để phát sinh nợ đọng XDCB.
Ngọc Lan