Trong tiến trình hội nhập sâu rộng và công cuộc hiện đại hóa nền hành chính quốc gia, ngành Hải quan nỗ lực đổi mới để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và minh bạch cho doanh nghiệp. Quảng Ninh, địa bàn trọng điểm về XNK hàng hóa, công tác kiểm tra sau thông quan (KTSTQ) đang trở thành khâu đột phá, tạo thuận lợi nhất cho cộng đồng doanh nghiệp.
Là đơn vị chuyên trách thuộc Chi cục Hải quan khu vực VIII, Đội Phúc tập và KTSTQ giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo tuân thủ pháp luật, chống thất thu ngân sách và phòng ngừa gian lận thương mại. Trong nhiệm kỳ 2020-2025, Đội đã thực hiện 301 cuộc KTSTQ, thu nộp ngân sách nhà nước gần 80 tỷ đồng, vượt chỉ tiêu kế hoạch hàng năm. Trong đó, riêng năm 2024 ghi dấu ấn tượng khi số thu đạt trên 33 tỷ đồng (tăng 200% so với năm 2023 và đạt 415% so với kế hoạch). Tỷ lệ phát hiện vi phạm đạt trên 85% đã phản ánh quá trình đổi mới tư duy và cách làm, từ kiểm tra dàn trải sang trọng tâm, trọng điểm, từ hành chính thủ công sang phân tích dữ liệu có chọn lọc. Qua đó, đưa công tác KTSTQ của Chi cục trở thành công cụ hữu hiệu trong hoạt động quản lý nhà nước về hải quan.
Trước bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, ngành Hải quan tiếp tục đứng trước yêu cầu phải không ngừng đổi mới, hiện đại hóa để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý. Một trong những thay đổi lớn sắp tới là việc Chi cục Hải quan khu vực VIII sẽ triển khai mô hình thông quan tập trung, dự kiến từ đầu năm 2026. Theo mô hình mới này, tất cả các dây chuyền thông quan tại các đơn vị Hải quan cửa khẩu sẽ được hợp nhất thành một dây chuyền thông quan tập trung duy nhất, có nhiệm vụ tiếp nhận tờ khai và làm thủ tục hải quan cho tất cả các doanh nghiệp mở tờ khai trong địa bàn quản lý của tỉnh Quảng Ninh. Sự thay đổi này không chỉ đơn thuần là tái cơ cấu tổ chức mà còn là một thách thức mới, đòi hỏi công tác KTSTQ phải có những giải pháp đột phá để thích ứng, đảm bảo hiệu quả công tác quản lý nhà nước về hải quan, phòng chống các hành vi gian lận, thực hiện không đúng chính sách của doanh nghiệp…
Ông Ngô Tùng Dương, Đội trưởng Đội Phúc tập và Kiểm tra sau thông quan, cho biết: Đây là bước cải cách có tính chiến lược, nhằm tối ưu hóa quy trình thủ tục hải quan, giảm thiểu thời gian, chi phí cho doanh nghiệp, đồng thời tăng cường hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, đi kèm với cải cách đó là thách thức không nhỏ đối với công tác KTSTQ. Trong bối cảnh đó, công tác KTSTQ không chỉ là khâu hậu kiểm, mà phải trở thành công cụ chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm rủi ro, vừa nâng cao mức độ tuân thủ tự nguyện của doanh nghiệp, vừa đồng hành, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp phát triển bền vững. Do đó, đơn vị đã xác định rõ cần phải đổi mới mạnh mẽ về tư duy, chủ động ứng dụng công nghệ hiện đại và nâng cao năng lực đội ngũ để bám sát và theo kịp tốc độ chuyển động của hệ thống hải quan thông minh, mô hình thông quan tập trung.
Thấm nhuần tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Đội Phúc tập và Kiểm tra sau thông quan đã xây dựng một loạt giải pháp, trong đó chú trọng nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về vai trò của công nghệ trong quản lý hiện đại; hoàn thiện quy trình nghiệp vụ, cập nhật các quy định pháp luật phù hợp với mô hình hải quan số. Đội cũng đề xuất xây dựng và phát triển phần mềm phúc tập có khả năng cảnh báo thông minh, phân tích tự động dữ liệu từ hệ thống thông quan để phát hiện vi phạm kịp thời, chính xác; tăng cường đào tạo chuyên sâu, tổ chức các lớp học về chuyển đổi số, kỹ năng phân tích dữ liệu, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), nhằm nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ vào nghiệp vụ KTSTQ; tạo sân chơi đổi mới sáng tạo, khuyến khích cán bộ đề xuất sáng kiến, thử nghiệm giải pháp mới để giải quyết các vấn đề nghiệp vụ một cách linh hoạt, thực tế; tăng cường phối hợp thông tin, mở rộng trao đổi dữ liệu với các đơn vị trong Chi cục và các lực lượng chức năng khác, hình thành mạng lưới cảnh báo sớm về hành vi gian lận thương mại.
Đặc biệt, Đội xây dựng nhóm chuyên gia, gồm những công chức giỏi nghiệp vụ, có kinh nghiệm hướng dẫn, kèm cặp đội ngũ trẻ để lan tỏa năng lực chuyên sâu trong các lĩnh vực then chốt như phân loại hàng hóa, trị giá hải quan, xuất xứ, quản lý rủi ro…
Bên cạnh sự chủ động, tìm giải pháp thích ứng với mô hình mới, Đội đề xuất Chi cục có chính sách hỗ trợ tài chính và động viên kịp thời các cá nhân, tập thể có sáng kiến trong ứng dụng công nghệ và cải tiến quy trình quản lý hải quan, một động lực cần thiết để chuyển đổi số thực chất, không hình thức.
Trong năm 2026, khi mô hình thông quan tập trung đi vào vận hành và hải quan số trở thành hiện thực, đội ngũ làm công tác KTSTQ tại Chi cục Hải quan khu vực VIII tiếp tục phát huy tinh thần “nghĩ mới, làm thật”, trở thành lực lượng nòng cốt trong việc giữ vững vai trò gác cửa nền kinh tế tại địa phương chiến lược như Quảng Ninh.