Các cuộc thương lượng tại Geneva (Thụy Sĩ) về hiệp ước toàn cầu nhằm xử lý ô nhiễm nhựa tiếp tục bế tắc khi nhiều quốc gia sản xuất dầu phản đối mục tiêu cắt giảm sản lượng nhựa và chỉ muốn tập trung vào khâu xử lý rác thải. Trong khi đó, các nước ủng hộ muốn một hiệp ước cuối cùng sẽ bao quát toàn bộ vòng đời nhựa, từ sản xuất đến xử lý. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo ô nhiễm nhựa gây rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe, đặc biệt với nhóm dễ tổn thương, đồng thời kêu gọi đưa biện pháp bảo vệ sức khỏe mang tính bắt buộc vào hiệp ước.
Giai đoạn thứ 2 vòng đàm phán thứ 5 của Ủy ban Đàm phán liên chính phủ (INC 5.2) về Hiệp ước Toàn cầu về giảm thiểu ô nhiễm nhựa đã chính thức diễn ra tại Geneva, Thụy Sĩ từ ngày 5-14/8. Đây là sự tiếp nối vòng đàm phán thứ 5 của Ủy ban Đàm phán liên chính phủ (INC 5.1) tại thành phố Busan của Hàn Quốc hồi tháng 12 năm ngoái. Vì vậy, cuộc thảo luận lần này được xem là cơ hội cuối cùng để các quốc gia đạt được đồng thuận nhằm hoàn tất một thỏa thuận quốc tế có tính ràng buộc pháp lý để đối phó vấn nạn rác thải nhựa và vi nhựa.
Tuy nhiên, đến ngày 7/8, bầu không khí lạc quan ban đầu đã nhường chỗ cho sự u ám sau khi các quốc gia đưa ra lập trường riêng, với ít điểm chung để đi đến đồng thuận.
Cụ thể, nhóm các nước cùng quan điểm và lợi ích (Like-Minded Countries - LMC), chủ yếu bao gồm các quốc gia sản xuất dầu, phản đối việc đặt ra bất kỳ mục tiêu nào nhằm hạn chế sản xuất nhựa. Theo các tài liệu chính thức trên cổng thông tin đàm phán của Liên hợp quốc (LHQ), các nước gồm nhóm các nước Arập, trong đó có Saudi Arabia (Arập Xêút), Nga, Iran, Kazakhstan và Malaysia đều bác bỏ các biện pháp ràng buộc nhằm cắt giảm sản lượng nhựa. Phần lớn các quốc gia này muốn loại bỏ nguồn gốc từ dầu mỏ của nhựa ra khỏi phạm vi của bất kỳ hiệp ước nào trong tương lai, đồng thời muốn thỏa thuận chỉ tập trung vào các khâu xử lý sau tiêu dùng như thu gom, phân loại và tái chế. Tuy nhiên, quan điểm này hoàn toàn đi ngược với nội dung cốt lõi của nghị quyết ban đầu được các nước thông qua để khởi động đàm phán về hiệp ước, trong đó nêu rõ hiệp ước phải bao trùm toàn bộ vòng đời của các sản phẩm nhựa.
Theo đánh giá của tổ chức phi lợi nhuận mang tên Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế (CIEL), mặc dù các quốc gia có tham vọng lớn đã có những nhượng bộ nhất định về kỳ vọng của mình để tìm kiếm đồng thuận, nhưng nhóm LMC vẫn giữ nguyên lập trường, khiến các nước khó tìm được tiếng nói chung.
Một nhà ngoại giao từ nhóm các nước kêu gọi một hiệp ước mạnh mẽ, bao gồm cả mục tiêu cắt giảm sản xuất nhựa, nhận định quá trình đàm phán đang rơi vào tình trạng “đối thoại nhưng các bên không lắng nghe nhau” với rất ít điểm có thể dung hòa và gần như không có tiến triển.
Ngoài ra, vẫn chưa có đồng thuận về điều khoản lập danh sách các hóa chất có nguy cơ gây hại cho môi trường hoặc sức khỏe con người. Ngành công nghiệp hóa chất đã phản đối điều khoản này.
WHO kêu gọi các nước bảo đảm hiệp ước có các điều khoản bắt buộc về bảo vệ sức khỏe. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cảnh báo ô nhiễm nhựa “gây rủi ro ngày càng lớn đối với sức khỏe con người”, ảnh hưởng nặng nề tới nhóm dễ tổn thương như công nhân tiếp xúc trực tiếp hoặc cộng đồng sống gần khu khai thác, sản xuất và xử lý rác thải.
Theo người đứng đầu WHO, nhiều hóa chất phụ gia trong sản xuất nhựa được xác định là độc hại, bao gồm chất gây rối loạn nội tiết, liên quan tới tình trạng mất cân bằng hormone, rối loạn sinh sản, vô sinh, bệnh thận và ung thư. Giám đốc môi trường của WHO, ông Rudiger Krech, cho biết các nghiên cứu gần đây còn phát hiện hạt nhựa siêu nhỏ (nano-plastic) trong não người và có mối liên hệ với nhiều bệnh tật.
Tổng cộng có 184 quốc gia tham gia phiên họp lần này./.